DEHB testleri, bireyin güçlü ve zayıf yönlerini anlamayı, doğru tanı koymayı ve kişiselleştirilmiş bir tedavi planı oluşturmayı hedefler. Ayrıca testler, DEHB belirtilerine benzeyen diğer durumların (örneğin, kaygı bozuklukları veya öğrenme güçlükleri) dışlanmasına yardımcıdır.
DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) Testleri Hakkında Bilgi
Kısaca DEHB, dikkat eksikliği, dürtüsellik ve hiperaktivite semptomları ile karakterize nörogelişimsel bir bozukluktur. Bu bozukluğa tanı koymak için kullanılan testler genellikle kapsamlı bir değerlendirme sürecinin bir parçasıdır. Dolayısıyla DEHB tanısında kullanılan testler, bireyin bilişsel yeteneklerini, dikkat sürelerini, davranışlarını ve duygusal tepkilerini değerlendirmeye yönelik tasarlanmıştır.
DEHB Testleri
1.Klinik Görüşme ve Anketler:
- En önemlisi klinik görüşme, bireyin semptomlarının ayrıntılı bir şekilde ele alındığı en temel değerlendirme yöntemidir.
- Ek olarak aile, öğretmen ve bireyin kendisinin doldurduğu anketler ve ölçekler sıkça önemlidir. Örneğin:
- Conners Derecelendirme Ölçeği
- Vanderbilt DEHB Tanı Ölçeği
2.Psikometrik Testler:
- Amaç bilişsel işlevlerin ölçülmesidir.
- Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği (WISC-V): Çocuğun bilişsel ve dikkat becerilerini değerlendirk için katkı sağlar.
- Dikkat dağınıklığı testi zaman içinde gelişmiş ve değişmiştir. Aynı zamanda, zamanla uygulanacakları yaş grupları veya ölçecekleri bilişsel kapsam gibi çeşitli özelliklere göre gelişim göstermiştir. Çocuklar için sık sık tercih edilen dikkat eksikliği testleri şunlardır;
- Wechsler Preschool and Primary Scale of Intelligence (WPPSI)
- Test of Everyday Attention for Children (TEA-Ch)
- Conners 3rd Edition
- Bu dikkat dağınıklığı testleri, çocukların yalnızca dikkatlerini ölçmez. Aynı zamanda, çocukların problem çözme becerileri ile birlikte günlük hayat aktivitelerini gerçekleştirirken planlama becerilerini de ölçer. Ayrıca, bilişsel ve duyusal becerilerini de ölçerek birey hakkında geniş bir perspektif sunar. Yetişkinler için sıklıkla kullanılan dikkat dağınıklığı testleri ise şunlardır;
- The Adult ADHD Self-Report Scale Screener (ASRS)
- Barkley Adult ADHD Rating Scale-IV (BAARS-IV)
- Brown Attention/Executive Function Scales
- Bu dikkat dağınıklığı testleri, çeşitli güvenilirlik ve geçerlilik testlerinden başarılı bir şekilde geçmiştir. Aynı zamanda, uzman klinik psikologlar veya doktorlar tarafından hazırlanmıştır. Özet olarak, bu testler dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olup olmadığını anlamak için çok kaliteli ve doğru sonuçlar veren testlerdir. Bu sebeplerden ötürü, birçok klinik psikolog ve doktor tarafından uygulanır. Bu testlerden bazıları, çocuklar için de kullanılabilir.
3.Bilgisayar Destekli DEHB Testleri:
- MOXO testi, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) gibi bilişsel ve davranışsal sorunları değerlendirmek için kullanılan bilgisayar tabanlı bir dikkat ve performans testidir. Ayrıca, amaç bireylerin dikkat sürekliliği, zamanlama, dürtüsellik ve hiperaktivite gibi çeşitli bilişsel becerilerini ölçmektir.
- MOXO Testinin Özellikleri
- Amaç:
- Dikkat eksikliği ve hiperaktivite semptomlarının derecesini ve türlerini ölçmek.
- DEHB tanısına destek sağlamak.
- Çocuklar ve yetişkinler için ayrı normatif veri setleri kullanır. Böylece kişiselleştirilmiş analiz mümkündür.
- Test Yapısı:
- Dört Bileşen: Test, aşağıdaki dört performans bileşenini ölçer:
- Dikkat Sürekliliği: Sürekli bir görevi yerine getirme yeteneği.
- Zamanlama: Verilen göreve doğru zamanda yanıt verme yeteneği.
- Dürtüsellik: Yanlış veya aceleci tepkiler verme.
- Hiperaktivite: Gereksiz hareket veya eylemlerle verilen görevi engelleme düzeyi.
- Çevresel Faktörler: Test, çeşitli görsel ve işitsel dikkat dağıtıcılar sunularak performansın gerçek hayat koşullarında nasıl değiştiği inceler.
- Dört Bileşen: Test, aşağıdaki dört performans bileşenini ölçer:
- Uygulama:
- Kullanımı kolay bir bilgisayar programıdır.
- Katılımcılara çeşitli görevler vererek performansı ölçer.
- Ortalama 15-20 dakika sürer.
- Yaş Grupları:
- Çocuklar (6-12 yaş), ergenler (13-18 yaş) ve yetişkinler için uyarlanmıştır.
- Yaşa uygun değerlendirme yapar.
- Avantajları
- Özellikle objektif bir değerlendirme sunar ve öznel gözlemlerle kıyaslandığında daha kesin sonuçlar verir.
- Ayrıca kısa sürede uygulanabilir ve sonuçları hemen analiz edilmesi olasıdır.
- Ek olarak dikkat ve davranış sorunlarını daha iyi anlamak ve tedaviyi planlamak mümkündür.
- Kimler İçin Uygundur?
- DEHB tanısı konulmuş bireyler.
- DEHB olduğundan şüphelenilen kişiler.
- Dikkat ve odaklanma sorunları olan bireyler.
- Akademik veya profesyonel performansı etkileyen bilişsel sorunları olanlar.
- DEHB belirtilerini objektif olarak ölçmek
- TOVA (Test of Variables of Attention): Dikkat ve dürtüselliği ölçen yaygın bir testtir.
- CPT (Continuous Performance Test): Sürekli dikkat ve yanıt verme becerilerini değerlendirir.
4.Davranışsal Gözlemler:
- Klinik ya da sınıf ortamında bireyin çevresine tepkileri ve uyum becerilerini gözlemeyi kapsar.
5.Nöropsikolojik Değerlendirme:
- Daha derinlemesine bilişsel ve davranışsal işlev analizi yapılır.
- Yürütücü işlevler, çalışma belleği ve zaman yönetimi gibi alanlarda kapsamlı bilgi verir.
DEHB Testleri ve DEHB Tanısı İçin Gereken Adımlar
- Tıbbi ve Aile Geçmişi: Bireyin gelişimsel geçmişi ve genetik yatkınlığı önemlidir.
- Kapsamlı Psikiyatrik Değerlendirme: Özellikle belirtilerin süresi, şiddeti ve bireyin yaşamını ne derece etkilediği en önemli noktalardır.
- Çoklu Kaynaklardan Bilgi Toplanması: Çoğunlukla öğretmen, aile ve bireyin kendi raporlarını kapsar.
- DSM-5 Tanı Kriterleri: Amerikan Psikiyatri Birliği’nin belirlediği kriterle tanı koymak için önemlidir.
Unutulmaması Gerekenler:
- DEHB tanısı koymak için yalnızca testler yeterli değildir. Deneyimli bir klinisyenin kapsamlı bir değerlendirme süreci sonucunda tanı koyması en önemli noktadır.
- Özetle erken teşhis, bireyin yaşam kalitesini artırmak için önemlidir.
